Het Ruhrgebied laat zich ruimtelijk het beste begrijpen als een verstedelijkt platteland. Tussen 1840 en 1920 is het grootste deel van het Ruhrgebied ontstaan in een voorheen agrarisch en dunbevolkt gebied. Niet alleen de structuur waarin het Ruhrgebied zich heeft ontwikkeld is die van het platteland maar ook de mentaliteit van haar inwoners heeft veel gemeen met die van plattelands bewoners. De zelfredzaamheid en het eigen initiatief uiten zich vandaag de dag nog steeds in het opvallende gebruik van de ruimte.
En ruimte is er de afgelopen decennia op grote schaal ontstaan door de teloorgang en sloop van talloze industriecomplexen. Midden in de bebouwde kom, tussen snelwegen, woonwijken, industrieterreinen en spoorlijnen liggen grote stukken grond braak (Brachen) die niet alleen door berken en vlinderstruiken (Post Industrieler Spontan Vegetation) maar ook door de bewoners van het Ruhrgebied in bezit zijn genomen. De tussentijd waarin veel Brachen zich bevinden is onbepaald; in Oberhausen ligt bijvoorbeeld de bekende Brache Vondern na de sloop van de gelijknamige kolenmijn sinds 1931 braak.
Stilgelegde spoorlijnen ontsluiten het Ruhrgebied op een opmerkelijke wijze; zij bieden toegang tot de 'achterkant' van de bewoonde en bebouwde wereld. De grote Brachen trekken motorcrossers, zigeuners, modelvliegeniers en andere beoefenaars van hobby's die elders geen plek vinden.
Een bijzondere Brache is de voormalige slakkenstortplaats van de staalfabrieken van de Bochumer Verein in Bochum Hamme. Een pokdalig terrein dat uitsluitend begroeid is met berken. De samenstelling van de bodem is er blijkbaar zo vaag dat er voor andere vegetatie geen leven mogelijk is. Het jarenlange illegale gebruik van het terrein als motorcrosscircuit heeft het terrein een fijnmazig structuur van begroeiing gegeven en fraaie open plekken opgeleverd.
In de marge van deze grote Brache bevindt zich een verborgen schat die voor iedereen die met ruimtelijke ordening te maken heeft erg leerzaam is. Tussen slakkenstort en de snelweg A40 is een bescheiden restruimte jaren geleden door Turken in bezit genomen. Als voormalige plattelandsbewoners hebben zij een goede neus voor ruimtelijke marges waarin een kleinschalige manier van stadslandbouw mogelijk is. Zonder plan is het gebiedje verkaveld, ontgonnen en bebouwd en worden er groenten verbouwd en in de zelfgebouwde huisjes brood gebakken.
Gisteren was ik er en kreeg van een Turks damesgezelschap versgebakken brood aangeboden dat was gevuld met schijfjes aardappel en ui. De doe-het-zelf architectuur waarin oude kastdeurtjes en meubels zijn verwerkt is dermate ontroerend, heus en oprecht dat een bezoek aan dit kleine, door eigen vlijt en arbeid geschapen paradijs verplichte kost voor studenten en professionals uit de architectuur en ruimtelijk ordening zou moeten zijn. Zo kan het dus ook!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten